Planlama; belirli amaçlara yönelik olarak, yönlendirici ve şekillendirici bileşenlere ait verilere ve bu verilerin ilişkisel etkileşimine dayalı olarak gerçekleştirilmesi gereken, geleceğe yönelik öngörü temelli tasarım çalışmasıdır. Planlar; amaç ve ölçek farklılıklarına bağlı olarak sınıflandırılırlar. Bu yaklaşım çerçevesinde; stratejik, taktiksel, operasyonel ve acil durum planları olarak 4 temel sınıf ayırtlanabilir. Bu planlama sınıflarının tümü de planlama temel prensiplerine sahip olmakla birlikte, çok genel ifadelerle; stratejik planlama uzun vadeli tasarımlar, operasyonel planlama bunları eyleme dönüştüren nitelikteki planlar, taktiksel planlama uygulamayı detaylandıran planlar olup, acil durum planları ise diğer üç plan sınıfından, yaşamı olumsuz olarak etkilemesi muhtemel olay, durum ya da gelişmeler için hazırlanıyor olmasıyla ayrılır.

Stratejik planlar; ihtiyaçlar, imkânlar/kaynaklar, tehlikeler ve olasılıkların dikkate alınarak gerçekleştirildiği, diğer plan sınıflarına göre daha küçük ölçekli, bölgesel nitelikte, daha az detay içeren, ancak ileriye dönük araziden faydalanma tür ve tercihlerine ait temel hususları öneren, vurgulayan, diğer plan sınıfları için de temel altlık olarak alınması gereken, uzun vadeli planlardır.

Mekânsal planlar; bir bölgenin geleceğe yönelik kullanımının öngörülen tercihler, standartlar ve ilkeler çerçevesinde gerçekleştirilmesini kapsar. Mekânsal planların sağlıklı ve esnek olması için doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını, ayrıca doğa ve insan kökenli tehlikelere karşı dirençli olması esastır. Mekânsal strateji planları, çevre düzeni planları, imar planları; mekânsal planların farklı ölçek ve yersel detay içeriklerine sahip mekânsal plan türleri olup, sürdürülebilirlik ve dirençlilik temelli olması beklenir.

Sürdürülebilirlik ve dirençlilik temelli mekânsal planlar için; küresel iklim değişikliği başta olmak üzere, her türlü doğa kökenli tehlikeler, onların gerçekleşme olasılıkları ve muhtemel sonuçlarının mutlaka dikkate alınması ve önleme, zarar azaltma süreçlerini öngörmesi gerekmektedir. Sürdürülebilirlik ve dirençlilik temelli mekânsal planlar; su, toprak, bitki, hava, maden gibi insan yaşamının temel ihtiyaçları olan ve doğal kaynak niteliği taşıyan doğal mirasımızın tüketilmeden faydalanma ve gelecek kuşaklara taşınabilmesini, ekosistemlerin korunmasını sağlamalıdır. Bu yaklaşım, sürdürülebilirlik ve dirençlilik temelli mekânsal planların yapımında mekânın, öncelikle; jeomorfoloji, klimatoloji, hidrografya/hidroloji, biyocoğrafya özelliklerini ve dinamik süreçlerini içeren fiziki coğrafya ve ayrıca nüfus, kültür, ekonomik faaliyetler, arazi kullanımı, vb. beşeri coğrafya veri tabanına, tüm bu coğrafi verilerin ilişkisel etkileşiminin sonuçlarını anlamaya ve stratejik planlamada hesaba katılmasına ihtiyaç duyar.

14 Mayıs 2024 tarihinde Jeomorfoloji Derneği, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü ev sahipliğinde "Sürdürülebilirlik, Dirençlilik, Dayanıklılık Temelli Mekânsal Planlamada Coğrafya” başlıklı bir günlük bir çalıştay gerçekleştirmiştir. Bu çalıştayda öğleden önce konunun teorik yönleri, öğleden sonra da uygulama örneklerine ait konular toplam 6 sunum ile ele alınmıştır. Bu kitabın bölümleri; 14 Mayıs 2024 tarihinde gerçekleştirilen çalıştay programında yer alan konuşmacıların sunumlarına ait tam metinlerinden oluşturulmuştur.

Kitabın; coğrafyacı, plancı ve konu ile ilgili olan diğer tüm araştırmacılara faydalı olmasını dileriz.

Kitabın PDF şeklindeki metnini BURADAN indirebilirsiniz.