JEOMORFOLOG

TANIM: Jeomorfolog (Seviye 6); iş sağlığı ve güvenliği, çevre koruma ve kalite önlemleri çerçevesinde mesleği ile ilgili iş organizasyonunu yaparak jeomorfoloji araştırmaları amaçlı arazi ve laboratuvar çalışmalarını gerçekleştirir. Jeomorfolog (Seviye 6) bu kapsamda, jeomorfoloji araştırmaları amaçlı arazi ölçümleri öncesi ön hazırlık işlemlerini (araziye ilişkin dokümanların incelenmesi, var olan veriler vasıtasıyla araziye ilişkin ön değerlendirme yapılması, anahtar alanların belirlenmesi, taslak harita oluşturulması ve benzeri) ve arazi ölçümlerini yapan, arazi ölçümleri sırasında amacı doğrultusunda veri oluşturan ve laboratuvar analizleri (belirli yöntemler kullanılarak analizler yapılması ve verilerin görselleştirilmesi) ile arazi çalışmaları sonrası işlemleri (raporlama, verilerin sunumu ve takip ve izlemeye ilişkin çalışmalar) yapan ve mesleki gelişimine ilişkin faaliyetleri yürüten kişidir.

Jeomorfoloji araştırmaları; yeryüzü dinamik süreçleri anlama ve yorumlamasını, yer şekillerinin tanımlanmasını, oluşum ve gelişimlerinin açıklanmasını, bunları kendi metodolojisi içerisinde sınıflandırılmasını, coğrafî dağılım ve gruplandırmalarının, neden-sonuç ilişkisi ile birlikte analiz edilmesini, yeryüzü şekillerinin geçmişe ait jeomorfolojik rekonstrüksiyonun yapılmasını, iklim değişikliği bağlamında geleceğe ait jeomorfolojik gelişim öngörülerinin üretilmesini, insan hayatı ve ekonomik faaliyetlerini etkileyecek doğa kökenli tehlike, risk, afet, afet yönetimi, doğal kaynak ve arazi potansiyel analizlerinin yapılmasını kapsar.

A) GÖREVLER: 

Jeomorfologların görevleri çalıştıkları kuruma göre değişiklikler göstermektedir.

– Özel, yarı özel ya da STKların her türlü taahhüt ve müteahhitlik projelerinde, projenin hazırlanmasında, yürütülmesinde ve sonrasında projenin takibi ve revize edilmesi işlerinde jeomorfoloji çerçevesinde katkı yapar. 

– Belediyelerde, kentsel ve bölgesel planlama çalışmalarında doğal çevrenin fiziksel özelliklerinin araştırılmasına katkıda bulunur, Doğal ortam koşullarını belirleyerek bunlara uygun kentsel ve bölgesel planlama projelerinde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) tekniklerinden de yararlanarak çalışır. Doğa kökenli tehlikeler için jeomorfoloji perspektifinde önleme, zarar azaltma araştırmaları yapar, rapor hazırlar ve önerilerde bulunur. Acil Durum Yönetimi / Afet Yönetimi Uygulama ve Araştırma grubunda görev yapar.

– AFAD bünyesinde afet öncesinde gerçekleştirilen doğal tehlikelerin belirlenmesi, izlenmesi ve duyarlılık analizlerinin yapılması, sonrasında acil toplanma alanlarının, geçici (çadır/konteyner kentlerin) barınma ve kalıcı konutların yer seçimlerinin yapılması, afet sonrası döküm ve depolama alanlarının belirlenmesinde, Türkiye Afet Risk Azaltma Planı (TARAP), İl Afet Risk Planları (İRAP), Türkiye Afet Sonrası İyileştirme Planı (TASİP) ve benzeri planların hazırlanmasında, uygulanmasında ve problem çözümünde görev yapar.

– Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) bünyesinde çalışan Jeomorfolog; araştırma alanlarındaki jeomorfolojik birimlerin özelliklerini, oluşum ve gelişimlerini, haritalanmasını, morfodinamik etken ve süreçleri, heyelanların, diri fayların, karstik yüzey şekillerinin (mağara, obruk, depresyon, vb.) haritalanması, volkanik yüzey şekilleri (lav ve piroklastik birikim yapıları, patlama şekilleri, vb.) tespit, sınıflama ve haritalanmasını yapar.

– Ulusal ve uluslararası ölçekte Jeomiras/Jeositlerin belirlemelerini yaparak Jeopark alanlarını belirler. Bilim alanına özel jeomiras/jeosit çalışmalarında jeomorfoloji esaslarını uygulayarak jeopark çalışmalarına katkı verir. Doğa koruma alanlarını saptar, farklı amaçlar için yer seçimini Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama tekniklerinden de yararlanarak belirler.

– Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının; yerleşim yeri seçimi, yol yapımı, köprü, tünel vb. inşaat işlerinde jeomorfolojik açıdan en uygun alan ve güzergâhların belirlenmesinde, çölleşme ve erozyon, siltasyon ve iklim değişikliğinin jeomorfolojik etkileri ve sonuçlarının belirlenmesi/değerlendirilmesi, deniz, akarsu, göl kıyıları ve bu kıyıların bölümlerini, kıyı kenar çizgilerini tanımlayarak belirler ve haritalandırır.

– Sigortacılık sektöründe doğa olaylarına ait tehlike ve risk belirlemelerin yapılması, duyarlılık, kırılganlık, maruziyet analizlerinin yapılması çalışmalarında jeomorfolojik katkı yapar.

– Kültür ve Turizm Bakanlığı’nda; jeoturizm, arkeo-coğrafya araştırmaları, yeraltı mağaralarının, kıyı, göl, akarsu gibi ortamların korunması ve bunların uygun olanlarının sürdürülebilir kullanımla turizme açılması imkânlarını Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama tekniklerinden de yararlanarak araştırır, projelendirir, uygulanması ve yönetiminde görev alır.

– Tarım ve Orman Bakanlığı’nda; erozyonun olduğu yerlerde ne gibi önlemler alınarak (yer şekillerine müdahale ve yamaç düzenlemeleri, bitkilendirme, vb.) etkinin azaltılabileceğini hakkında tespit, öneri ve projeler yapar. Orman yangınları sonrasında yangın alanlarında erozyon önleme ve doğal rehabilitasyon çalışmalarına katkı yapar. Su Yönetim Genel Müdürlüğü bünyesinde havza/su/toprak analizleri ve yönetimi, kıyı jeomorfoloji perspektifinde akarsu ve göller için kıyı ve kıyının bölümlerini, kıyı kenar çizgilerini belirler, akarsu ve göl havzalarının sürdürülebilir yönetimi stratejilerine katkıda bulunur. Çalışmalarında arazi uygulamalarının yanı sıra Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama tekniklerinden de yararlanır.

– Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nde; klimatoloji tabanlı çalışmalar içinde yer alır ve uzun süreli verilere dayalı analizler ile iklim özelliklerini ve farklılıklarını saptar, iklim değişikliği konusunda geleceğe yönelik projeksiyonların hazırlanmasında çalışır, Klima-Jeomorfoloji araştırma ve değerlendirmelerinde bulunur. İklim elemanlarının etkili olduğu tehlike ve afetler için jeomorfoloji perspektifinde önleme, zarar azaltma araştırmaları yapar, rapor hazırlar ve önerilerde bulunur.

– Hava, Kara ve Deniz Kuvvetleri’nde kartografik malzeme (harita), hava fotoğraflarından faydalanarak veri üretme, haritalama çalışmaları yapar. Harita, hava fotoğrafı ve uydu görüntüleri ile Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama tekniklerinden de yararlanarak, topografik, batimetrik, kıyı haritalarının hazırlanması, askeri alanların ve operasyonların planlanmasında yardımcı olur.

KULLANILAN ARAÇ, GEREÇ VE EKİPMAN: 

–     Başta farklı ölçeklerdeki topografya ve jeoloji haritaları olmak üzere, her türlü haritalar,  hava fotoğrafları, uydu görüntüleri,  İnsansız Hava Aracı (Drone), altimetre, pusula, 10-15 metre derinliğe kadar sondaj yapabilecek sondaj aletleri, GPS, tablet veya avuç içi bilgisayar, bilgisayar, ofis programları ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yazılımları, mesafe ölçer (lazer metre), mercekler,  jeolog çekici,  asitler, toprak alanında kullanılan el burguları, klizimetre (yüksekliği saptar), Fotoğraf makinesi, şerit metre, sondaj karotları, rapor yazımı,  harita ve grafik çizimi için gerekli olan kırtasiye vb. malzemeleri kullanırlar.

B) MESLEĞİN GEREKTİRDİĞİ GENEL ÖZELLİKLER: 

Jeomorfolog olmak isteyenlerin;

– Coğrafya, özellikle fiziki coğrafya alanında olmak üzere, diğer doğa bilimlerine ve yer bilimlerine ilgi duyan,

– Yeryüzü şekillerini, morfodinamik etken ve süreçleri incelemeye istekli,

– Açık havada, değişik iklim koşullarında, zorlu arazi koşullarında da çalışabilmek,

– Ekip çalışmasına uyumlu kimseler olmaları gerekir.

C) ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI

Jeomorfolog (Seviye 6); proje hazırlama, planlama, raporlama işlerini büroda, jeomorfolojik teknik analiz çalışmalarını laboratuvarda, uygulama çalışmalarını arazide gerçekleştirir. İşin gereğine göre vardiya usulü ve esnek çalışma söz konusu olabilir. Arazi çalışması; genellikle engebeli, dağlık, buzul ve buzul çevresi alanlarında ve tozlu, çamurlu ortamlarda, her türlü kıyılarda, mağara, deniz, akarsu, göl ve/veya diğer sulak ortamlarda yapılır. İşin gereğine göre, arkeocoğrafya konularına ait çalışma ortamlarını/mekânlarını kullanır ve bu süreçte gerektiğinde ilgili mühendisler, teknisyenler ve ilgili meslek dallarının mensubu meslektaşları ile iletişim içerisinde çalışır.

Mesleğin icrası esnasında iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini gerektiren kaza, yaralanma, tahriş ve zehirlenme riskleri bulunmaktadır. Bu risklerin tamamen bertaraf edilmesi ve önlenebilmesi için işveren tarafından gerekli önlemler alınır. Risklerin tamamen ortadan kaldırılamadığı durumlarda toplu koruma önlemlerine uygun olarak çalışır, eğer toplu koruma önlemleri uygulanamıyorsa işveren tarafından sağlanan uygun kişisel koruyucu donanımı kullanarak çalışır.

D) MESLEK EĞİTİMİ

MESLEK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER

Ülkemizde jeomorfoloji Lisans eğitimi programı yoktur. Ancak Yüksek Lisans Jeomorfoloji Programları vardır. 

Mesleğin temel eğitimi üniversitelerin “Coğrafya” bölümlerinde verilmektedir. Jeomorfologların mutlaka temel coğrafya eğitimi alması gerekir. Jeomorfolog mesleki yeterlilik ve yetkinlikleri kazanıp, meslek unvanı alabilmek için Jeomorfoloji YL/Doktora programlarından mezun olunması ya da jeomorfoloji alanında tezli yüksek lisans/doktora yapmış olanları gerekir (YÖK 2021).

MESLEK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI

Mesleğin eğitimine girebilmek için ön eğitim,

• Lise veya dengi okul mezunu olmak,
• ÖSYS (Öğrenci, Seçme ve Yerleştirme Sistemi) Kılavuzunda belirtilen şartları taşımak.
• Temel coğrafya eğitimi almak.

EĞİTİMİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ

Coğrafya Bölümlerinde temel eğitim süresi 4 yıldır. Meslek unvanı alabilmek için gerekli olan Yüksek Lisans Jeomorfoloji programlarının eğitim süresi ise 2 yıldır. Yüksek Lisans Jeomorfoloji programı dışında jeomorfoloji yüksek lisans eğitiminin süresi de 2 yıldır. 2 yıllık Jeomorfoloji Yüksek lisans süresi 1 ders yılı ve 1 ders yılı jeomorfoloji tezi süresinden oluşmaktadır. 4 yıl lisans ve 2 yıl Yüksek Lisans olmak üzere eğitim süresi toplam 6 yıldır. Jeomorfoloji Doktora eğitimi; Jeomorfoloji YL eğitimi sonrasından itibaren  1 yıl ders ve 2 yıl tez hazırlığı olmak üzere toplam en az 3 yıldır.  

EĞİTİM SONUNDA ALINAN BELGE-DİPLOMA

10. 11.2021 tarihli Yükseköğretim Yürütme Kurulu toplantısında; 2547 sayılı Kanun’un 2880 sayılı Kanun’la değişik 43/b maddesi uyarınca: Üniversitelerarası Kurul’un; kararın alındığı tarihten itibaren Coğrafya lisans mezunlarının “Jeomorfolog” unvanını kullanamayacağına, Coğrafya lisans programı üzerine “Jeomorfoloji” alanında tezli yüksek lisans veya doktora eğitimi alanların “Jeomorfolog” unvanını kullanabileceğine, konuya ilişkin olarak alınan 16.02.1995 tarihli ve 95.6.277 sayılı kurul kararının iptaline karar verilmiştir.

E) ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI

Jeomorfologlar; Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü (MTA), Devlet Su İşleri (DSİ), Doğal Afetler, Afet Yönetim Merkezleri, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Havza Yönetimi Dairesi, İmar İskân Genel Müdürlüğü, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çölleşme ve Erozyon ile Mücadele Genel Müdürlüğü, Toprak Su ve Çölleşme ile mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü, Karayolları Genel Müdürlüğü, Etibank, Meteoroloji Genel Müdürlüğünde, Yerel Yönetimlerin Fen işleri, Planlama, Altyapı departmanlarında, Kültür ve Turizm Bakanlığı Turizm planlama ve ayrıca Müzeler Müdürlüğü’nde çalışabilirler.

Ortaöğretim Alan Öğretmenliği Tezsiz Yüksek Lisans Programını veya Millî Eğitim Bakanlığı Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) iş birliği ile açılan/açılacak Pedagojik Formasyon Programını başarı ile tamamlayanlar, lise ve dengi okullarda Coğrafya Öğretmeni olarak çalışabilirler.

Özel sektörde; madencilik, inşaat, planlama, altyapı hizmetleri, turizm, yayıncılık, vb. alanlarda çalışma olanakları vardır.

F) EĞİTİM SÜRESİNCE VE EĞİTİM SONRASI KAZANÇ

EĞİTİM SÜRESİNCE

Lisans coğrafya eğitimi süresince coğrafi bilgi, beceri ve yetkinliklerine bağlı olarak alan ile ilgili işlerde kısmi zamanlı çalışabilirler, Lisansüstü jeomorfoloji eğitimleri sırasında jeomorfoloji projelerinde bursiyer olarak ve ayrıca alanları ile ilgili işlerde kısmi zamanlı olarak çalışabilirler. Coğrafya lisans ve Jeomorfoloji lisansüstü eğitimleri süresince Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu’nun sağlamış olduğu kredi ve yurt hizmetlerinden yararlanılabilir.

EĞİTİM SONRASI

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında “Jeomorfolog” kadrosu yer alır. Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan Jeomorfologlar, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi ve teknik hizmetler sınıfından maaş alırlar.

G) MESLEKTE İLERLEME

MESLEKİ EĞİTİMDE İLERLEME

Üniversitelerde öğretim görevlisi elemanı olarak bir akademik kariyer edinen Jeomorfologların da unvan alarak yükselme olanakları vardır

İŞ HAYATINDA İLERLEME

Devlet kuruluşlarında çalışan Jeomorfologların idari kademeler de yükselme olanakları vardır.

BENZER MESLEKLER

• Coğrafyacı,
• Jeoloji Mühendisi, jeolog,
• Şehir Bölge Planlamacı,
• Afet işleri, Acil Durum Yönetimi,
• Maden mühendisi,
• İnşaat Mühendisi (Geoteknik)

H) EK BİLGİLER

GÖREV

– Çevre koruma-kullanma önlemleri alır, stratejiler geliştirirler.

– Doğal Kaynakların sürdürülebilir kullanımına yönelik katkıda bulunurlar.

– Doğal afetler için önleme, zarar azaltma çalışmalarına katkı yaparlar.

– İş organizasyonu yapar, yönetir, proje uygularlar.

– Yerbilimlerinin diğer bilim dalı uygulayıcıları ile iş birliği içinde olurlar.

– Kalite Yönetim Sistemi kurallarına uygun çalışır,

– Mesleki gelişim faaliyetlerinde bulunur.

I) KAYNAKÇA

Jeomorfolog (Seviye 6) Ulusal Meslek Standardı, 25 Ekim 2019 tarih ve 30929 (Mükerrer) sayılı Resmî Gazete, Sayfa: 211-229.   https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/10/20191025M1.pdf?fbclid=IwAR2I0cq9laLuwJKJlHU9DhKEvTwbfCVxlk-glEA5WuEWXVbmI3rbRIApXc8

– Jeomorfolog (Seviye 6) Ulusal Yeterlilikler, MYK Onay Tarihi: 26.04.2023, Sayısı: 2023/97. https://portal.myk.gov.tr/index.php?option=com_yeterlilik&view=arama

– Jeomorfoloji Derneği,

https://jd.org.tr/index.php/jeomorfolog-ulusal-meslek-standardi/ , https://jd.org.tr/index.php/jeomorfolog-ulusal-yeterlilikleri/

– 9 sayılı T.C.  MEB Talim ve Terbiye Kurulu Kararı Şubat/ 2014. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_04/11111155_9_cizelgeveesaslar.pdf

– Meslek Danışma Komisyonu (MEDAK) üyesi Kuruluşlar.

İ) AYRINTILI BİLGİ İÇİN

–    Mesleki Yeterlilik Kurumu, https://www.myk.gov.tr/tr

–    Jeomorfoloji Derneği, https://jd.org.tr/

–    Türkiye İş Kurumu web sayfası, www.iskur.gov.tr

–    Ulusal Meslek Bilgi Sistemi,  http://mbs.meb.gov.tr/

–    T.C. Ölçme Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı”, http://osym.gov.tr/

–    Bünyesinde “Meslek Bilgi Merkezi” bulunan Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri/Hizmet Merkezleri

Bu dosya; meslek seçme aşamasında olan gençleri bilgilendirme amaçlı olup, meslek mensupları, işyerleri, mesleğin eğitim yerleri ve meslek odalarından bilgi alınarak oluşturulmuştur.