Jeomorfoloji Derneği’nin; 04-05 Şubat 2020 Tarihlerinde Van - Bahçesaray Karayolunda Meydana Gelen “Çığ Afeti” Hakkında Basın Bildirisi

Van – Bahçesaray karayolunun Karabet geçidi mevkiinde 4 ve 5 Şubat tarihlerinde düşen iki çığda toplam 41 vatandaşımız hayatını kaybetmiş, 84 kişi ise yaralanmıştır. Olay yerindeki ilk çığ, 4 Şubat 2020 17.45’te gerçekleşmiştir. Kurtarma ekipleri, çığ altında kalan minibüs ve iş makinesinden 8’i sağ olmak üzere 13 vatandaşımızı çıkarmıştır. Ulaşılamadığı değerlendirilen 2 kişi için çalışmalar sürerken 5 Şubat 2020 günü saat 12.00 sularında ikinci bir çığ düşmüştür. Sahada çalışan ekiplerden bir kısmı çığ altında kalmıştır.

Çığ; meteorolojik ve jeomorfolojik bileşenleri olan doğal tehlikelerden biridir. Birikmiş kar kütlelerinin bulunduğu yerden ani ve hızlı bir şekilde eğim yönünde hareket etmesiyle gerçekleşir. Kar örtüsü ve niteliği, yamaç eğim dikliği, eğim yönü (bakı), rüzgâr yönü, bitki örtüsünün olup olmaması çığ tehlikesi olasılığını ve şiddetini belirleyen faktörlerdir. Doğal ya da insan kökenli ses dalgaları, zemin titreşimleri çığlar için fiziksel tetikleyicilerdir. Çığ; toplum yaşamını ciddi anlamda olumsuz etkileyecek, kesintiye uğratacak, can ve mal kayıplarına, sosyal, ekonomik ve çevresel problemlere, bozulmalara neden olacak boyutlarda gerçekleştiğinde afet olarak nitelendirilir.

Van – Bahçesaray karayolunun Karabet geçidi kar çığları; 3359 m yükseltiye sahip Sarısivri tepe ile 2985 m yükseltideki bir boyun noktasından geçen karayolu arasında gerçekleşmiştir (Şekil 1, 2). Bu iki nokta arasında yükselti farkı 374 m olup, yatay mesafe 950 m, yamaç uzunluğu ise 1020 m olarak ölçülmüştür. Buna göre ortalama yamaç eğimi yaklaşık %40 olarak hesaplanmıştır. Bu değer, jeomorfolojik açıdan eğim sınıflandırmasının en üst grubu olan sarp arazi kategorisine girmektedir. Ayrıca çığ olayının gerçekleştiği yamacın güney bakılı olmasının çığ oluşumundaki sıcaklık faktörü üzerinde önemli rol oynadığı, yamacın bitki örtüsünden yoksunluğu ise kar kütlesinin hareketini ve hızını arttırıcı rol üstlenmiştir.

Alınacak tedbirler ile çığ afetlerinin önlenmesi, zarar azaltılması mümkün olabilmektedir. Çığ yüksek riskine sahip alanların belirlenmesi ve büyük ölçekli çığ tehlikesi risk haritalarının yapılması önemlidir. Çığ yüksek riskli sahalarda, jeomorfolojik özelliklere göre çığ tünelleri, çığ duvarları, çitler, direkler, ağlar, ankrajlar ve kar toplanmasını engelleyici rüzgâr panelleri; çığ önleme, zarar azaltma amaçlı fiziksel engellerden bazılarıdır. Bu çalışmaların ve tedbirlerin; Türkiye’nin kuzey, kuzeydoğu, doğu ve güneydoğu kesimlerindeki çığ yüksek riskli sahaları için uygulanması, çığların afet haline dönüşmemesi için mutlaka hayata geçirilmesi gerekmektedir. Van – Bahçesaray karayolunun Karabet geçidi mevkiinde ise yeni çığ afetlerinin meydana gelmesini önlemek için öncelikle Sarısivri tepenin güney yamaçları boyunca mevcut karayolunun “çığ tüneli” içine alınması önerilmektedir.

Jeomorfoloji Derneği